با اسماء متبرکه چه کنیم؟

قرآن ، این کتاب عظیم ، وارث معارف بلندی است که خداوند مهربان ، بوسیله کتب آسمانی برای هدایت بشر بر پیامبران خود نازل نموده است و در عین حال بر تمامی آنها برتری دارد «وَأَنْزَلْنَا إِلَیْكَ الْكِتَابَ بِالْحَقِّ مُصَدِّقًا لِمَا بَیْنَ یَدَیْهِ مِنَ الْكِتَابِ وَمُهَیْمِنًا عَلَیْهِ »¹ (ما این كتاب (قرآن) را به راستی و حق بر تو نازل كردیم در حالی كه مصدق و نگهبان و حاكم بر كتاب های پیش از خود است.)

قرآن برترین پیام الهی است که در دست بشریت قرارگرفته و نسخه ایست که تا قیامت هدایت بندگان خدا را برعهده دارد.تكریم قرآن و احترام به آن ، احترام به خداوند و كلمات او و كرنش در مقابل فرامین اوست.گرچه احترام حقیقی به قرآن كریم هنگامی محقق می شود كه بنده رهنمودهای آنرا نصب العین و فرامین خداوند را در ابعاد مختلف زندگی مورد توجه قرار دهد ولی باید در نظر داشت اولین گام برای نیل به این مهم ، رعایت احترام ظاهری قرآن است ، از این رو ادای احترام نسبت به مقام قرآن همواره مورد توصیه معصومین(ع) و پیروان واقعی ایشان بوده و همواره مسلمانان نهایت احترام را برای کتاب خدا بذل می نمودند.

احكام

1) نجس کردن خط و اوراق قرآن، از روی عمد حرام است و اگر نجس شد باید فوراً آنرا آب کشید.²

2) اگر جلد قرآن نجس شود در صورتی كه بی احترامی به قرآن باشد باید آنرا آب كشید.³

توضیح: آب كشیدن قرآنی كه نجس شده است وجوب فوری دارد یعنی بدون تأخیر و در اولین فرصت ممكن باید این كار انجام شود ولی باید دقت داشت كه اگر برای آب كشیدن قرآن لازم باشد كه بدن انسان با آیات تماس پیدا كند باید برای اینكار وضو گرفت ، امّا چنانچه معطّل شدن برایِ وضو بی‌احترامی به قرآن باشد باید بدون وضو آب کشید.

3) گذاشتنِ قرآن روی عین نجس، مانند خون و مردار، هر چند كه آن عین نجس، خشک باشد حرام است و برداشتن قرآن از روی آن واجب می‌باشد.⁴

4) نوشتن قرآن با مركب نجس ، اگر چه یك حرف از آن باشد حرام است و اگر نوشته شود باید آنرا آب كشید و یا بوسیله تراشیدن و مانند آن ، كاری كند كه از بین رود.⁵

5) اگر ورق قرآن یا کاغذی که اسم خدا یا پیامبر و یا امام بر آن نوشته شده در مستراح بیفتد، بیرون آوردن و آب کشیدن آن گرچه خرج داشته باشد واجب است و اگر بیرون آوردن آن ممکن نباشد تا یقین پیدا کند آن ورق پوسیده شده نباید از آن مستراح استفاده کنند.⁶

6) همراه داشتن قرآن یا قسمتی از آن در مستراح مانعی ندارد ولی بهتر است همراه نبرد.⁷

7) جراید و مجلاتی که آیات قرآن و اسماء متبركه در آن می‌باشد، جایز نیست در زباله انداخته شوند.⁸

8) سوزاندن قرآنهایی که ورق ورق شده و قابل استفاده نیست جایز نیست و باید دفن کرد.⁹

توضیح: برای از بین بردن اوراق قرآنهایی كه فرسوده شده و یا كاغذهایی كه در آن اسماء متبركه وجود دارد می توان:

الف) با رعایت احترام آنها را در جایی مناسب دفن كرد.

ب) آنها را در نهر آب روان ریخت تا به مرور از بین بروند.

ج) با رعایت احترام توسط كارگاههای كاغذ سازی تغییر شكل یابد.

بنابراین سوزاندن اسكناس و یا اوراقی كه در آن نام خداوند متعال و یا آیات قرآن درج شده جایز نیست. 

9) دور انداختن آیات قرآن و اسماء خداوند بعد از تغییر شکل مثل پاره‌پاره کردن و قطعه‌قطعه کردن به‌گونه‌ای که آیه قرآن بر آن صدق نکند اشکال ندارد.¹⁰

10) احتیاط واجب است ‌که از دادن قرآن به کافر خودداری کنند و اگر قرآن دست اوست در صورت امکان از او بگیرند.¹¹ لازم به ذكر است مطابق نظرآیات عظام: تبریزی«ره»، سیستانی، زنجانی، مکارم: دادن قرآن به كفار در صورتیکه مستلزم هتک و بی احترامی باشد حرام است.

توضیح: دادن قرآن كریم به كافرانی كه امید می رود به دنبال آشنایی با محتوای بلند این كتاب آسمانی هدایت شوند با اطمینان به اینكه با انجام این كار نسبت به قرآن بی احترامی صورت نمی گیرد جایز است¹² و گاهی واجب است.¹³

11) تخریب مکانهایی که بر روی آنها آیات قرآن نوشته شده جهت تعمیر و بازسازی مانعی ندارد و باقیمانده خاک را یا دفن کنند یا در آب روان بریزند.¹⁴

12) کسیکه عمداً قسم دروغ به قرآن بخورد باید استغفار و توبه كند ولی کفاره بر عهده او نیست.¹⁵

13) اگر مسلمانی توهین به قرآن کند چنانچه از روی عصبانیت و فاقد قصد بوده، باید توبه کند و اگر اختیاراً توهین کرده و این اهانت به انکار رسالت برگردد، مرتد است.¹⁶

14) در برابر کسی که علناً به قرآن اهانت کند باید نهی از منکر را با مراعات مراحل آن، انجام داد.¹⁷

15) مستحب است که تمامی قرآن و دعای جوشن‌کبیر و صغیر بر کفن نوشته شود

و برای رعایت احترام قرآن بهتر است قرآن بر قطعه‌ای جداگانه نوشته شود و روی سینه و بالایِ سرمیّت بر روی کفن قرار گیرد.¹⁸

اگر ورق قرآن یا کاغذی که اسم خدا یا پیامبر و یا امام بر آن نوشته شده در مستراح بیفتد، بیرون آوردن و آب کشیدن آن گرچه خرج داشته باشد واجب است و اگر بیرون آوردن آن ممکن نباشد تا یقین پیدا کند آن ورق پوسیده شده نباید از آن مستراح استفاده کنند.¹⁹

استفتائات ویژه

*سؤال اول: دربعضی از شهرستانها رسم است که هنگام تلاوت قرآن توسط قاری در مجالس ترحیم، افرادشرکت کننده باصدای بلندبه بازماندگان تسلیت می گویند،همچنین بازماندگان جواب آنهارا می دهند،آیااین عمل جایزاست؟لطفاًحکم آن رابیان بفرمایید.

پاسخ مرحوم آیت الله العظمی فاضل لنکرانی«ره»: عمل مزبور جایز است ولی بهتر است هنگام تلاوت قرآن استماع به قرآن کنند[ولی]اگر این عمل بی احترامی به قرآن باشد خلاف احتیاط است.

پاسخ حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی«دامت برکاته»: بهتر است احترامِ قرآن را بیشتر رعایت کنند.

*سؤال دوم: اگربصورت غیرعمد قرآن ازدست انسان به زمین بیفتد وظیفه ما چیست؟آیاکفّاره لازم است یا نه؟

پاسخ مرحوم آیت الله العظمی فاضل لنکرانی«ره»: وظیفه خاصی ندارد و کفاره نیز ندارد.

پاسخ مرحوم آیت الله العظمی جوادتبریزی«ره»: در فرض مزبور کفاره ای ندارد (الله اعلم)

پاسخ حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی«دامت برکاته»: کفاره ای ندارد ولی باید فورا ًبردارد و احترام کند.

 نقل از كتاب استفتائات قرآنی ، غلامرضا نیشابوری ص١٢٠و١٢١

منبع: تبیان